Avrupa Birliği para birimi “Euro” üç ay sonra 12 Avrupa ülkesinde günlük hayatta kullanılmaya başlayacak. 300 milyon kişinin hayatını değiştirecek bu büyük değişim muazzam lojistik sorunların çözümünün yanı sıra birçok ufak tefek sorunu da beraberinde getiriyor. Cüzdan imalatçıları seviniyor, bozuk para otomatı işletmecileri dertli. Peki yastık altında veya bankada mark, frank tutan Türkler ne yapacak?
Avrupa’nın tüm ülkelerinde banknot matbaaları ve darphanelerinden çıkan taze Euro banknotlarıyla bozuk paralar, ülkelerin merkez bankaları, banka merkezleri ve şubelerine dağıtılmak üzere yollada düşmüştü. 5 Eylül günü Almanya’da “Securior” firmasının bir para taşıma aracı terkedilmiş olarak bulundu. Daha doğrusu aracın sürücüsü ve içindeki paraların büyük bir kısmı ortadan kaybolmuş, araçta şoförün yanı sıra bulunan ikinci güvenlik elemanı “paket edilmiş” bir biçimde ön koltukta bulunmuştu. Olay kayıtlara, “tarihin ilk Euro soygunu” olarak geçti ve böylece devre dışı kaldığımız tarihin en büyük para birimi değişiminde biz Türklere de rol düşmüş oldu. Polis, soygunu, aracın ortadan kaybolan şoförü Halil Yurtsever’in planladığını düşünüyordu.
YÜZDE YÜZ PAMUK
Euro banknotları pamuk lifinden imal ediliyor. Tonu 23 bin 500 dolar olan bu kağıt, banknotların yırtılmaya ve suya karşı çok daha dayanıklı olmasını sağlıyor. Bu özelliğin dışında Euro’nun güvenliği için teknolojinin hemen tüm imkânları kullanılmış. Bunların başında “hamur damga” uygulaması geliyor. Böylece para ışığa tutulduğunda bir resim ve banknotun nominal değeri beliriyor. Ancak Euro’larda buna ek olarak banknot ışığa tutulduğunda koyu renkli yatay bir çizgi de görülüyor. Yine banknotların üstündeki, hareket ettirildiğinde rengi maviden mor, yeşil ve kahverengine dönüşen holografik plaket, bugüne kadar pek örneği olmayan “ileri” bir uygulama. Ayrıca kâğıt hamurunun içine karıştırılan planşetler yani envai renkteki kağıt parçacıkları da ek bir güvenlik sağlıyor. Ayrıca banknotların üst kısmındaki kabartma baskılı, dokununca hissedilen bir kısım da bu banknotların sahtesini üretmeyi güçleştiriyor.
MARKI, FRANKI OLANLARA EURO BİLGİLERİ
• AB’nin 12 üyesi: Almanya, Fransa, İtalya, İrlanda, İspanya, Portekiz, Yunanistan, Belçika, Hollanda, Lüksemburg, Finlandiya ve Avusturya’da Euro 1 Ocak 2002’de tedavüle giriyor. 28 Şubat 2002’de 12 ülkenin ulusal paraları tümüyle tedavilden kalkmış olacak. İsveç, Danimarka ve Büyük Britanya ise henüz ortak para birimi uygulamasına katılmıyor.
• Bankada mark mevduatınız varsa bankanız talimat beklemeden 1/1/2002’de mevduatınızı otomatik olarak Euro’ya çevirecek. Bankalarda bulunan markınızı yılbaşından sonra nakit olarak çekmek isterseniz hiçbir komisyon ödemeden Euro olarak alacaksınız.
• 12 ulusal para biriminin Euro’ya dönüşümü 1 Ocak 1999’da belirlenen sabit kurdan yapılacak. Örneğin 1 Euro 1.96 Alman Markı’na ya da 6,56 Fransız Frank’ına eşit olacak.
• Yastık altındaki paralar için iki seçenek var. Ya yılbaşından önce bankaya götürüp mevduat hesabı açacaksınız ya da bunu yılbaşında komisyon almadan otomatik olarak Euro’ya çevirecek.
• Euro banknotları yılbaşından önce piyasaya çıkmayacağı için paranızı şimdiden değiştirme imkânı yok.
• Olur ya, bir yıl sonra mirasçısı olduğunuz birinin yastık altından mark çıktı. Çözümü var. Merkez Bankası 2003 sonuna kadar değişim taleplerini karşılıyor. 2003 yılından sonra elinizde hâlâ mark varsa Alman Merkez Bankası’ndan bozdurabileceksiniz.
Krize tek çözüm: TL yerine EURO
Galatasaray Üniversitesi’nden iktisatçı Prof. Dr. Seyfettin Gürsel’e göre Euro’nun tedavüle girmesi Türkiye’nin krizden çıkması için fırsat yaratıyor:
— Şu anda ikinci istikrar programı da başarılı olamadı. Siyasi yapı ve kurumlara olduğu kadar artık Türk Lirasına güven kalmadı. Türk lirasına güven olmadan enflasyonu düşürmeye çalışmanın maliyeti çok büyük. Ekonomi ciddi ölçekte küçülüyor. Bu durumda tek çözüm yolu TL’yi tedavülden kaldırıp yerine Euro’yu tedavüle sokmak. Bu çok radikal bir karar ve öncelikle siyasi tercih gerektiriyor. Bizim bu kararı almamız yetmez. AMB’nin de (Avrupa Merkez Bankası) destek vermesi gerekiyor. Bu mümkün olabilir çünkü Türkiye’deki para arzının yarısından fazlasının dolar olduğu biliniyor. TL kısmının Euro’ya çevrilmesi için AMB’nin Türkiye Merkez Bankası’na o miktarda Euro’yu uzun vadeli olarak vermesi mümkün. Böylece enflasyon sorununu hallettiğimiz gibi iç borç sorununu da hallederiz.
Kaynak: 2001, Aktüel Dergisi
