Saraybosna’da 28 Haziran 1914 tarihinde Avusturya-Macaristan tahtı veliahtı Arşidük Francois-Ferdinand ile karısı Bosnalı öğrenci Princip tarafından katledilmesi ile başlayan Cihan Savaşı’na ekim ayı sonunda Osmanlı Devleti de katılmış ve 4 sene 3 gün yani 1463 gün birçok cephelerde kan dökmüştür, şehit vermiştir.
ACI AMA GERÇEK
Türkiye Devleti, Cihan Savaşı içinde kaldığı 4 yıl 3 gün zarfından 385 bin evlâdını şehit vermiştir. Bunların büyük bir kısmı Çanakkale ile Sarıkamış topraklarında yatmaktadır. Ayrıca Filistin çöllerinde, Süveyş’te, Irak ve İran cephelerinde, Galiçya’da nice Türk evladı şehit düşmüş, kaybolmuştur. Mütarekenin akdinde hastanelerde 180.256 yaralı yatmaktaydı. Kayıp ve esir sayısı ise 1.565.000’dir. Cihan Savaşı sonlarına doğru müttefiklerin yanında savaşa katılan Yunanistan ise 5000 ölü vermiştir.
GENELKURMAY’DA DEĞİŞİKLİK YAPILDI
Fevzi Paşa’nın Harbiye Nazırı Şakir Paşa ile itilâfa düştüğü ve bu sebeple de vazifesinden alındığı söylenmektedir. Fevzi Paşa’nın İzmir’in muhtemel işgali karşısında takip edilecek yol hususunda Harbiye Nazırı’nın görüşlerine katılmadığı ve yeni işgal hareketlerine silahla karşı konulması gerektiği görüşünü müdafaa ettiği ve İzmir’de Kolordu Kumandanı Nadir Paşa’ya verilecek “silahları teslim et” talimatına da katılmadığı öğrenilmiştir.
İZMİR İŞGÂL EDİLDİ
Kolordu kumandanı Ali Nadir Paşa’nın “mukavemet edilmemesi” emri yüzünden Türk kuvvetleri kışlalarına çekildiler. İngiliz, Fransız, Yunan bahriye silâhendazları öğleden sonra, mevkii müstahkemleri ve kaleleri işgâl ettiler.
Amerikan Harp Gemileri İzmir’de
Limanımızda toplanmış olan yabancı harp gemileri içinde Amerikan zırhlısı Arizona da bulunmaktadır. Bu zırhlı, geçen pazartesi sabahı yannıda 4 torpido olduğu halde limana girmiş ve demir atmıştır.
Paşanın Hayretinin Sebebi?
Öğrendiğimize göre Mustafa Kemal Paşa son haftalar içinde Şişli’deki evinde birçok askerî kumandanlar ile konuşmalar yapmış ve Samsun’a varışından sonra yurdun istilâcılara karşı savunulması hususunda bazı gizli kararlara varılmıştır. Mustafa Kemal’in padişahla konuşmasının sonu ise şöyledir:
— Hakkımdaki teveccüh ve itimada arz-ı teşekkür ederim. Elimden gelen hizmette kusur etmeyeceğime emniyet buyurunuz.
URLA KAHRAMANLARI
Geç vakit alınan haberlere göre, Urla’da Yunan çeteleri ile şiddetli bir savaş devam etmektedir. Fakat geç vakit bir Yunan muhribinin kasabanın 3 kilometre kuzeyinde bulunan iskeleye takviye getirmesi ve orada alaya ait silah depolarını aşarak yerli Rum halkına dağıtması, Urla kahramanlarının durumunu daha da güçleştirmiştir.
İZMİR’DE YAĞMA EDİLEN YERLER
Yerli Rumlarla birlikte Yunan askerleri tarafından da basılarak soyulan Türk evleri ve dükkânları hakkında şu bilgiler toplanmıştır. Tamamı ile yağma edilen yerler: Evliyazade Hanı, Bolulu Mehmed lokantası, İbrahim Hakkı Bey pastanesi, Hacı Hafız Mustafa kardeşlerin gömlek evi, İsmail Efendi’nin lokantası ve Karataş’daki evi, Taşçı Osman Efendi, Hacı Fikri, Selanikli Hafız Hüsnü Efendilerin dükkânları, Hakkı ustanın kundura evi, Alaşehir pazarı, Odun pazarında saatçı Tevfik Bey’in dükkânı. (dükkânda bir tek saat bile kalmamıştır)
MUSTAFA KEMAL’İN TALİMATI
1. Hazırlığımızı iyi yapabilmek için zaman kazanmak muvafıktır.
2. Yeni bir tecavüz olayı bizi harekete mecbur etmediği takdirde, Damat Ferid’e Paris’te yapılacak muamelenin ve bu temasların neticlerini beklemek ve ona göre hareketimizi tanzim etmemiz lüzumludur.
MÜFETTİŞLİK KADROSU
Öğrendiğimize göre 18 kişilik “Dokuzuncu Ordu Müfettişliği” kadrosu şöyledir:
1. Miralay Refet Bey: (3. Kolordu Kumandanı)
2. Miralay Kâzım Bey: (Müfettişlik Kurmay Başkanı)
3. Kaymakam Mehmed Bey: (Kurmay Başkan Vekili)
4. Binbaşı Hüsrev Bey:
(1. Şube Müdürü)
5. Binbaşı Kemal Bey
6. Miralay Dr. İbrahim Bey
7. Binbaşı Dr. Refik Bey
8. Başyaver Yüzbaşı Cevad Bey
9. Yüzbaşı Mümtaz Bey
10. Yüzbaşı İsmail Hakkı Bey
11. Yüzbaşı Ali Şevket Bey
12. Yüzbaşı Mustafa Bey
13. Üsteğmen Hayati Bey
14. Üsteğmen Abdullah Bey
15. Üsteğmen Hikmet Bey
16. Asteğmen Muzaffer Bey
17. Şifre Kâtibi Faik Bey
18. Şifre Mülhakı
İSTANBUL’DA PROTESTO MİTİNGLERİ
Dün Darülfünun’da toplanan erkekli-kızlı yüksek tahsil gençleri, hocalarını da protesto mitinglerine davet için dersleri boykota karar verdiler. Bursa’da büyük bir mitigi başladı. İzmir’in işgali karşısında İstanbul’un sessiz kalmasını kabul edemeyen gençlerden bir grup dün Darülfünun Konferans Salonunu’nda bir toplantı yapmışlardır.
BU İTALYANLAR DELİRDİLER!
Dün burada Yüksek Konsey’in iki toplantısında Türkiye’nin istikbâli uzun uzadıya tartışılmıştır. Öğrendiğimize göre, İtalyan askerlerinin beklenmedik bir şekilde Kuşadası’na çıkarma yapmaları bilhassa İngilizleri sinirlendirmiş ve İtalyan başkanının bulunmadığı ilk toplantıda Loyd George: “Bu İtalyanlar delirdiler!” demiştir.
URLA DÜŞTÜ
Bir avuç kahraman, sayıca ve silahça çok üstün düşman kuvvetlerine dün akşama kadar dayanabildi. Kasabanın bütün Türk mahalleleri yağma edildi. Geç vakit alınan haberlere göre yüzlerce Rum palikaryası hava kararırken kasabaya girmiş ve Türk mukavemetçilerden sağ kalanları esir etmiştir. Kasabadaki bütün Türk evleri yağma edilmiş, Hacıisa Mahallesi yerle bir edilmiş, ateşe verilmiştir.
TRENLE GELENLER
İzmir’den trenle gelenlerin yaptıkları propagandalar şu şekilde özetlenebilir: “İzmir’e çıkan Yunanlılara karşı Türkler tarafından silah kullanıldığı için Yunanlılar da silah kullanmaya mecbur olmuşlardır. Eğer Türkler silah kullanmasalardı Yunanlıların kimseye bir zararı dokunmayacaktı. İzmir’deki Türk devlet memurları da zaten vazifelerinin başındadır.
ZAHAROF VE İZMİR BASKINI
Yunanlıların son İzmir baskını ile doğrudan doğruya Bazil Zaharof’un ilgili olduğu ve hatta Yunanlıları İzmirlilere saldırtma planının bizzat kendisinin hazırladığı söylenmektedir. Loyd George’un akıl hocası olan ve İngiliz Başbakanı’nın Cihan Harbi başında “Mühimmat Bakanı” iken çok geniş münasebetler kurduğu Bazil Zaharof, Yunan ordusunun Anadolu’ya gönderilmesini bizzat istemiş ve bunu temin etmiştir.
MUSTAFA KEMAL PAŞA SAMSUN’DA!
9’uncu Ordu Kıt’aları Müfettişi Mustafa Kemal Paşa bugün Samsun’a gelmiştir. Müfettişlik bölgesi Trabzon, Erzurum, Sivas, Van vilâyetleriyle Erzincan ve Canik müstakil sancaklarını kapsadığından müfettişliğin vereceği bütün talimatı bu vilâyetlerle mutasarrıflıklar doğrudan doğruya yerine getireceklerdir. Diğer yandan müfettişlik sınırına komşu vilâyetler ve müstakil sancaklar: Diyarıbakır, Bitlis, Elâziz, Ankara, Kastamonu vilâyetleri ile kolordu komutanlıkları da, Mustafa Kemal Paşa’nın vazife görmesi sırasında doğrudan doğruya vaki olacak müracaatları dikkate alacaklardır.
TÜRKLER DAMARLARINDA RUM KANI TAŞIYORMUŞ
Yunan gazeteleri işgal ettikleri bölgelerde yaşayan Türklerin de “damarlarında Rum kanı” taşımakta olduklarını iddiaya başlamışlardır. Bu bölgelerde Rum azınlığını çoğunluk haline getirmeye metuf bu propagandayı yapan Eleftheros Typos gazetesi dün şunları yazmıştır: “Yunan kuvvetlerinin Anadolu’da işgal ettikleri bölgelerdeki Müslümanların çoğunun damarlarında Rum kanı bulunmaktadır. Bunlar, Rum iken kılıç tehdidi altında zorla Müslüman edilmiş ve çoğu Trakyalı olan kimselerdir.”
KUVVETLİ KABİNE İSTİYORUZ
Halide Edip Hanım, “Biz padişahımızdan bize babalık etmesini rica ederiz” diye sözlerine devam etmiş ve şu talepte bulunmuştur:
— Biz erkeklerimizle milletin kalbinden gelen en kuvvetli, en akıllı, en cesur milleti en çok temsil edecek bir kabine isteriz. Padişahımıza halkın hissiyatını tebliğ eder ve deriz ki: “İşte kara bir gün yaşıyoruz. Bugün herkes susmuştur. Bugün Türk ve Müslüman padişahın etrafında toplanmıştır.” Halide Edip sözlerini büyük bir heyecan içinde şöyle tamamlamıştır:
— Hanımlar, efendiler bunun beş bini kadar bir miting de yapmış olsak bir semeresini göremeyiz. Fakat yarın var. Çocuklarımız var. Buradaki Türk Müslüman âleminin kalbindir. Siz düştüğünüz zaman birçok şeyler düşecektir. Kadınlar silahsız ve zayıf, fakat kalbi gayet metindir. Bütün Âlem-i İslam hep kardeşimizdir. Bundan dönen Türk kadını değildir. Yaşasın milletimiz!
RUMLARIN ANADOLU’YA GÖÇ ETMESİ SAĞLANMALI
Yunan ordusunun Anadolu’daki ileri hareketinden bahseden Eleftheros Typos gazetesi, “Hedefe varmadık, daha başlangıçtayız” demekte ve Anadolu üzerindeki Yunan emelleri hakkında mühim açıklamalarda bulunmaktadır. Eleftheros Typos bu yazısında; “Yunanistan’dan Mısır’a ve Birleşik Amerika’ya olan hicret dalgaları durdurulmalı ve alınacak tedbirlerle bu güç dalgalarının istikâmet olarak Anadolu gösterilmelidir. Öyle bir durum yaratmalıyız ki, Türkler dahi, Yunanistan’ı kendi vatanları addetmelidirler.”
İSTANBUL’DAKİ RUM GENÇLERİ YUNANİSTAN’A GİDİYOR
Birkaç günden beri şehrimizdeki Yunan gençlerinden askerlik çağına gelmiş olanlar Yunan ordusundan vazife almak üzere gemilere binerek Yunanistan’a doğru hareket etmektedirler. İLERİ gazetesi bu habere şu mütalâayı ilâve etmiştir:
— Şimdiye kadar vakitlerini İstanbul’a her geleni alkışlamakla vakit geçiren bu gençlerin Yunan ordusunda ifa edecekleri hizmetin şayanı merak olduğu şüphesizdir.
MUSTAFA KEMAL PAŞA AZLEDİLDİ
İçişleri Bakanı yayımladığı tamimde şu iddiaları ileri sürmektedir.
— Mustafa Kemal Paşa büyük bir asker olmakla beraber, günün politikasına uymasını beceremediğinden, hamiyet ve gayretine rağmen memuriyetinde muvaffak olamamıştır!
— Mustafa Kemal, İngiliz fevkâlade komiserinin talep ve ısrarı ile azledilmiş ve azledildikten sonra da yaptıkları ve yazdıkları ile kusurlarını daha ziyade meydana vurmuştur.
— Redd-i İlhak cemiyetleri gibi, Karesi ve Aydın havalisinde İslâm ahalisini boş yere kırdırmaktan ve bu vesileyle halkı haraca kesmekten başka bir iş görmeyen emirsiz, saygısız ve gayrı kanunî teşkil edilen bazı heyetler için öteden beri çektiği telgraflarla da siyasi hatalarını idareten de artırmıştır.
İSTANBUL HÜKÜMETİNİ TANIMIYORUM
İçişleri Bakanı Ali Kemal’in önceki gün gelen tamimi ile azledildiği bildirilen 9’uncu Ordu Müfettişi Mustafa Kemal Paşa, dün vali ve mutasarrıflara yolladığı telgraflarda İçişleri Bakanı’nın bu kararını tanımadığını söylemiş ve Ali Kemal’in bu tamiminin tatbik mevkiine konulmasına da katiyen müsaade etmeyeeeğini bildirmiştir. Öğrendiğimize göre Mustafa Kemal Paşa’nın kararları şunlardır:
— Tesbit edilen millî gayelere ulaşıncaya kadar kumandanlar mevkiilerini, “Başka ruhla” hareket edecek kimselere devretmeyeceklerdir.
— İstanbul hükûmeti bu kumandanları azletse bile çekilmeyecekler ve vekâleten de olsa vazifelerine devam edeceklerdir.
— Valiler için de aynı muamele yapılacaktır. Millî gayelere bağlanmış vali ve mutasarrıflar, İstanbul’ca azledilse bile çekilemeyecekler ve makamlarını devretmeyeceklerdir.
MUSTAFA KEMAL KARŞI ÇIKIYOR
Harbiye Bakanlığı’na bir telgraf gönderen Mustafa Kemal Paşa, Posta ve Telgraf Müdüriyeti’nin bir kararını protesto etmiş ve bu “caniyâne kararın” derhal kaldırılmasını talep etmiştir. Gazi Mustafa Kemal Paşa’nın telgraf bildirisine üstteki görselden ulaşabilirsiniz.
YA İSTİKLÂL, YA ÖLÜM!
Balıkesir’de çıkmakta olan Doğrusöz gazetesinin son nüshasında, “Ey millet, birleşiniz” başlığı altında çıkan bir yazıda gençlere hitap edilmektedir. “Hepimiz bir daire dahilinde toplanmazsak, bizleri birleştirecek kuvvetlere eskiden olduğu gibi istihfafla baakacak olursak, bu ülkede yaşamak hakkı hayatımız kalmaz. Ey kardeşler, el birliği ile yürüyelim.”
İZMİR’DE KATLİAM
Yunan işgal kuvvetleri saat 08.40’da karaya çıktı. Metropolit tarafından takdis edildi. Şehirdeki tecavüz ve yağmanın bir türlü sonu gelmiyor. Çok sayıda şehit verdik. Yunan kuvvetlerine ilk kursunu sıkan Hukuk-u Beşer başyazarı Osman Nevres Bey’in vücudu paramparça edilmiş bir vaziyette bulunmuştur.
İZMİR İŞGAL EDİLDİ
Günlerden beri limanımızda toplanmakta olan yabancı harp gemilerinden dün öğleden sonra bahriye silâhendazları indiler ve şehrin muhtelif noktalarını işgalleri altına aldılar. İngiliz birlikleri, Karaburun ve Uzunada cihetini, Fransız kuvvetleri Urla ve Foça’yı, Yunan müfrezeleri de Yenikale’yi kontrolleri altına almışlardır. Halk sokaklara ve Kordon boyuna yayılarak sessizlik içinde bu işgali seyretmiştir. Şehirdeki Rumlar ise şenlikler yapmışlar ve bilhassa karaya çıkan Yunan askerlerini büyük gösterirlerle karşılamışlardır.
İSTANBUL’DA TEVKİFLER YAPILDI
Ermeniler zulüm yaptıkları iddiası ile tevkif edilen İttihatçılar arasında Profesör Fuad Köprülü ile eski bir ittihatçı mebus ve bir de gazeteci var. Askeri hapishaneye atılanlar arasında eski Sinop mebusu İsmail Hakkı, eski Tokat mebusu Hasan Tahsin, eski Karasi mebusu Ferhad, Dr. Esad Paşa, tüccarlardan Macid Mehmed Karakaş, Şamlı Mehmed ve terzi Zekide vardır.
URLA’DA SAVAŞ
Urla yarımadasında köyleri yağmaya ve yakmaya başlayan silahlı Rum palikarya çetelerine karşı ilk silahlı mukavemetin başladığı bildirilmektedir. Mevcudu 800 kadar olan yerli Rum çeteleri dün sabahtan itibaren Türk köylerine saldırmaya başlamışlardır. Kuşçular, Kızılcaköy, Deredevesi köyleri yakılmış, Türklerin bütün malı yağma edilmiştir. Ölü ve yaralı sayısı bilinmemektedir.
GENÇLER SEFERBERLİK İSTEDİ
Darülfünun’da dün yapılan toplantıda Servet Bey, bütün gençler adına aşağıdaki teklifleri yapmış ve bunlar gençler tarafından kabul edilmiştir.
1. İşgali protesto etmek.
2. Vazifesinin kudsiyetini bilerek âmil olacak bir kuvvet, bir talebe heyeti teşkil etmek.
3. Müderris ve muallimleri önder olarak görmek.
4. Milletin vicdanı için hakikî seferberlik ilân ederek hudutta, içeri girmişse orada mücadele etmek.
5. Mektepleri kapatmak.
KORKUNÇ İTİRAF
İzmir’de çıkarma yapıldığı gün cereyan eden olayda Yunan kuvvetleri 400 kadar esir toplamışlardır. Fakat bu esirlerin hepsi de sağ değildir. Türk esirlerinden bir kısmı, harp gemilerine götürülürken kendilerini denize atarak intihar etmişlerdir. Kanlı olay saat 10’a doğru Türk mahallesinde cereyan etti. Yunanlılardan iki asker öldü, on asker de yaralandı. Valinin oğlu tabanca ile ateş ederken görülmüştür.
MUSTAFA KEMAL’E GÖNDERİLEN TELGRAF
Rauf Bey’in de izhar ettiği arzu üzerine 20’inci Kolordu Kumandanı önceki gün Havza’ya Mustafa Kemal Paşa’ya bir gizli telgraf yollamış ve durumu bildirerek İskilip veya Osmancık’ta bir mülâkat yapılması ve yurdun durumu üzerinde konuşulmasını teklif etmiştir. (8/6/1919)
Kaynak: 1969, Milliyet Gazetesi
