2006 Nobel Edebiyat Ödülü, Orhan Pamuk’a verildi. İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi’nden yapılan açıklamada ödülün verilmesinde yazarın, “yaşadığı kentin melankolik ruhunu arayışının, kültürlerin çatışması ve birleşmesinde yeni semboller buluşunun” etkili olduğu vurgulandı. Akademi Sekreteri Horace Engdahl ise Pamuk’un tercih edilmesinde, Türkiye’deki siyasi durumun etkili olmadığını açıkladı. Pamuk’un hem Doğu, hem de Batı kültürleriyle bağları sayesinde “çağdaş romanın köklerini genişlettiği için” ödüle layık görüldüğünü belirten Engdahl, “Kendisinin romanı bizim, Batılıların elinden aldığı ve bizim şimdiye kadar gördüğümüz romandan tamamen başka bir şeye dönüştürdüğü söylenebilir” dedi. Ödülü aldığını ABD’deyken öğrenen yazar Orhan Pamuk ise, “Ödülün, temsilcisi olduğu Türk kültürü ve edebiyatı için bir onur olduğunu” söyledi.
Nobel ödülü nasıl veriliyor?
1901’den bu yana, 38 ülkeden 103 kişiye Nobel Edebiyat Ödülü verildi. Bunlardan sadece 10’u kadın. Ödül süreci şöyle işliyor: İsveç Akademisi, edebiyat dalı için aday talep ediyor ve Akademi üyeleri, edebiyat ve dil profesörleri, Nobel ödüllü yazarlar, yazar örgütlerinin başkanları aday belirtebiliyor. Edebiyatçılar kendilerini öneremiyor. Binlerce aday arasından seçilen 50 isim, nisanda 20’ye, yazın beşe indiriliyor ve ekimde Akademi üyelerinin oylarının yarıdan fazlasını alan kişi, “Nobel Ödüllü Yazar” oluyor. Dolayısıyla Pamuk’tan başka üç Türk daha ödülü alabilirdi, çünkü sadece onlar önerilmişti: Yaşar Kemal, Fazıl Hüsnü Dağlarca, Leyla Erbil.
Eleştiriler
Derin bir iz bırakmayan birçok edebiyatçıya ödül verildi, ama mesela edebiyatın tartışmasız zirvelerinden Leo Tolstoy Nobel’e layık görülmedi. Henrik İbsen ve Emile Zola gibi başka büyük yazarlar da Nobel almadan edebiyatın başköşesine yerleşti. Nobel ödüllerinin siyasi nitelik taşıdığı neredeyse genel kabul gören bir konu. Ama Nobel yine de önemli bir edebiyat ödülü.
Reddedenler
Rus şair ve yazar Boris Pasternak, 1958’de ödülü kazanmasına önce çok sevindi, fakat daha sonra vatandaşlıktan atılabileceği korkusuyla ödülü reddetti. Sovyetler Birliği yetkililerinin Pasternak’a baskı yaptığı söylendi. Fransız Jean Paul Sartre ise resmi ödülleri kabul etmediği gerekçesiyle 1964’te Nobel’i geri çevirdi.
Yaşar Kemal:
“Seni yürekten kutlarım. Hak ettiğin bu ödülü almana çok sevindim. Bundan böyle de aynı tutkuyla yeni romanlar yazacağına güveniyorum. İnandıklarının ardında da inatla durmaya devam edeceğine hiç kuşkum yok.”
Adalet Ağaoğlu:
Şimdi herkes Pamuk’un ardında ne var diye Türk edebiyatını da merak edecek.
Ahmet Telli:
Bu, Orhan Pamuk’un bireysel çizgisinden çok daha önemli. Türkiye’nin dış dünyaya açılması için bir kapı olabilir.
Murathan Mungan:
Türkçe yazan bir romancı bu ödülü aldığı için sevindim. Bu ödül bir ölçüde Türk edebiyatına verilmiş bir ödüldür.
Ahmet Oktay:
Kutlamamız gerekir. Dilerim bu ödül bütün Türk yazarlarına, şairlerine dünya kamuoyunda daha ciddi bir ilgi uyanmasına vesile olur.
Gülten Akın:
Ödülün hem Pamuk, hem Türk edebiyatı adına bir mutluluk olduğunu düşünüyorum. Ödülü niçin vermiş olurlarsa olsunlar, sonuçta hepimiz için mutluluk verici.
İlhan Berk:
Bizim için onur bu.
Perihan Mağden:
Türkçe yazan bir yazarın almasının çok mühim olduğunu düşünüyorum. Türkiye ile ilgili bakışı değiştirecek bu ödül.
Vecdi Sayar:
Bu ödülün Türk edebiyatına ciddi katkıları olacağını düşünüyorum.
Fazıl Hüsnü Dağlarca:
Ermeni’yi övmeyene armağan yok. Ama günün modası bu. Ödülü son alan alan adam da Ermenileri övmüştü. Böylece Nobel almanın yolu herkese gösterildi. Bizim şuursuz Türk aydını bu kafayla giderse daha çok küçülecek.
Metin Erksan:
Pamuk’un Nobel Edebiyat Ödülü’nü alması, Türk Ulusu için, Türkiye Cumhuriyeti Devleti için ağır bir yıkım olmutur. Nobel Edebiyat Ödülü değerini yitirmiştir.
Özdemir İnce:
Orhan Pamuk sıradan bir yazardır. Türk edebiyatı roman ödülünü kazanmadı. Orhan Pamuk’a Nobel ödülü verildi. Nobel kazanmış olan Pamuk, Ermeni soykırımını kabul ediyor.
Pınar Kür:
Şaşırmadığımı söyleyemeyeceğim. Çünkü yaş olarak Nobel yaşına gelmiş değil bir kere. İkincisi, genelde politik nedenlerin ağır bastığı bir ödül olarak biliniyor. Türkiye’nin çok gündemde olması, özellikle bir etken olmuş olabilir.
Alev Alatlı:
Orhan Pamuk şu kadarcık entelektüel namusu varsa ödülü hemen reddetmelidir.
Kürşat Başar:
Edebiyat kısmı yazık ki, siyasi tartışmaların gerisinde kaldı.
Kaynak: 2006, NTV Almanak
