Bir ulus baÅŸkanının oturduÄŸu yer her zaman sembolik bir anlam taşır. O ulusun bütünlüğünü, inancını temsil eder. Bu tür yapılar içinde en anlamlısının bugün Türkiye CumhurbaÅŸkanlarının resmî ikametgâhı olan Çankaya Köşkü olduÄŸundan hiç şüpheniz olmasın. Çöken bir imparatorluÄŸun kalıntılarından bugün 50’inci yıl kuruluÅŸ yıldönümünü kutlayan yepyeni bir ulus, bir devlet, bir cumhuriyet çıkartan ulu önder Atatürk, bu yolu açan KurtuluÅŸ Savaşı’mızın en hararetli günlerini Çankaya Köşkü’nde geçirmiÅŸtir. Köşk de biz Türkler için «yeniden diriliş»in sembolü olarak kalmıştır.
Çankaya, baÅŸkent Ankara’nın en güzel tepesi üzerinde inÅŸa edilmiÅŸtir. Aslında eski köşk ve yeni köşk olarak ikiye ayırmak gerekir. Mustafa Kemal PaÅŸa, 27 Aralık 1919’da Ankara’ya geldiÄŸi zaman beÄŸenip yerleÅŸtiÄŸi eski köşk, bugün heybetli aÄŸaçların arasında bir kuÅŸ yuvasını andırır. Köşk, Atatürk’ten kalma canlı bir hatıra olarak 1950’de müze haline getirilmiÅŸtir. Bugünkü cumhurbaÅŸkanımızın oturduÄŸu yeni köşk ise Atatürk zamanında inÅŸa edilmiÅŸtir.
YEMEK SALONU — Yeni köşkün ikinci katındaki yemek salonu da, zarafeti ve döşenişindeki inceliklerle dikkatçi çeker. Salona büyük bir sadelik hakimdir.
BAÅžKENT AYAKLAR ALTINDA — Çankaya Köşkü’nün kış bahçesi. Buradan bütün Ankara ayaklar altındadır. Camlı kısım, çeÅŸitli saksı çiçekleriyle bezenmiÅŸtir.
ELÇİLERİN DİNLENME SALONU — Cumhurbaşkanımıza itimatnamelerini sunmaya gelen büyükelçiler, kabul edilmeden önce burada bir süre bekleyerek dinlenirler.
CUMHURİYET DÖNEMİNDE TÜRK KADINI
Atatürk’ün kurduÄŸu çaÄŸdaÅŸ uygarlık düzeyindeki toplumdaki Türk kadının yeri kesinlikle belirlenmiÅŸtir. Bu yer erkekle eÅŸit seviyededir. Bugün Türk kadını politikadan opera sanatçılığına, yargıçtan hostesliÄŸe kadar ÅŸerefiyle her meslekte kabiliyetlerini göstebilecek seviyeye eriÅŸmiÅŸtir.
POLÄ°TÄ°KADA KADIN
Nermin Neftçi ve Bahriye Üçok, Türk kadının bugün politikada ulaÅŸtığı mevkii kiÅŸiliklerinde sembolleÅŸtirilen iki baÅŸarılı politikacı hanımdır. MuÅŸ milletvekilliÄŸi ile politikaya giren Bayan Neftçi, yedi yıl Anayasa Komisyonu’nda üyelik yaptıktan sonra Meclis BaÅŸkan vekilliÄŸine kadar gelmiÅŸ, Türkiye’de bu mevkiiye gelen ilk kadındır. 1969 seçimlerinde büyük oy farkıyla erkek adayları geride bırakmış, hem de «Kadına oy verilmez» denilen MuÅŸ gibi bir ÅŸehirde.
BÄ°R GENEL MÃœDÃœR
BaÅŸarılı kadınlarımızın listesinde bir de genel müdür hanım var. 5000 kiÅŸilik bir kuruluÅŸun, Petrol Ofisi’nin başında en büyük söz sahibi ve Türkiye’nin de birkaç kadın genel müdüründen biri Åžeyda Odyakmaz.
SENATÖR KADIN
1971’de Senato üyeliÄŸine seçilen Bahriye Üçok, meslek hayatına tarih hocalığıyla baÅŸlamış, Dil ve Tarih CoÄŸrafya mezunudur. Ä°lahiyat Fakültesi Ä°slam Tarihi bölümünde asistanlık yapmış ve «İslam Devletlerinde Kadın Hükümdarlar» konulu teziyle de doçentlik tezini vermiÅŸtir.
CUMHURÄ°YET’Ä°N 50 YILININ BAÅžBAKANLARI
İsmet İnönü
 Türkiye’nin en uzun süre BaÅŸbakanlık yapan devlet adamıdır. Ä°lk defa 29 Ekim 1923’de BaÅŸbakanlığa atanmış, 1 Aralık 1937’ye kadar BaÅŸbakanlık yapmıştır. 20 Aralık 1961’den 16 Åžubat 1965’e kadar 3 defa daha hükûmet baÅŸkanlığında bulunmuÅŸtur.
★
Celâl Bayar
1 Aralık 1937 – 25 Ocak 1939 tarihleri arasında BaÅŸbakanlık yapmış, Ä°ktisat ve Ä°mar – Ä°skân bakanlıklarında bulunmuÅŸ, 1924 yılında ise Ä°ÅŸ Bankası’nın başına geçmiÅŸtir. 1946’da Demokrat Parti’yi kurdu. 1950’de CumhurbaÅŸkanı seçildi. 27 Mayıs’ta iktidarı son buldu.
Refik Saydam
25 Ocak 1939 ve 8 Temmuz 1942 tarihleri arasında BaÅŸbakanlık görevinde bulundu. Askerî tıbbiyeyi bitirip Balkan Savaşı’nda bulundu. Atatürk ile Samsun’a geçip ilk B.M.M’ne katıldı. BeÅŸ kere SaÄŸlık Bakanı görevini aldı. Atatürk’ün ölümü üzerine İçiÅŸleri Bakanı oldu.
★
Şükrü Saraçoğlu
9 Temmuz 1942’den 12 AÄŸustos 1946’ya kadar BaÅŸbakanlık yapan SaraçoÄŸlu, Mülkiye mezunudur. Cenevre’de Siyasal Bilgiler öğrenimi yaptı. Millî Mücadele’ye katıldı. 1942-1946 tarihleri arasında BaÅŸbakanlık yaptı.
Recep Peker
5 AÄŸustos 1946’dan 10 Eylül 1947’ye kadar BaÅŸbakanlık yaptı. 1919’da kurmay subay oldu, Millî Mücadele’ye katıldı. Ä°lk çok partili seçim, Peker’in BaÅŸbakanlığı sırasında yapıldı.
★
Hasan Saka
5 Eylül 1947’den 14 Ocak 1949’a kadar BaÅŸbakan kaldı. Trabzon Askerî Ä°dadisi’nde, Mülkiye’de, Paris Siyasal Bilgiler okulunda okudu. B.M.M’ne Trabzon milletvekili olarak katıldı. Lozan Konferası’nda Türk heyetinde yer aldı.
Şemsettin Günaltay
16 Ocak 1949’dan 22 Mayıs 1950’ye kadar BaÅŸbakanlık yaptı. Darül Muallimini Aliyye (Yüksek Öğretmen Okulu)’nun Fen ÅŸubesinden mezun olmuÅŸ, medreselerde müderrislik, Cumhuriyet döneminde Ä°stanbul ve Ankara Ãœniversiteleri’nde tarih profesörlüğü yapmıştır. Ä°lk defa II. MeÅŸrutiyet’te milletvekili olmuÅŸtur.
★
Adnan Menderes:
22 Mayıs 1950 ile 27 Mayıs 1960 tarihleri arasında BaÅŸbakanlık görevinde bulundu. Ankara Hukuk Fakültesi’ni bitirdikten sonra 1930’da CHP’den milletvekili seçildi. Demokrat Parti’nin dört kurucusu arasındadır. 27 Mayıs Ä°htilali’nde tutuklanarak Yassıada’da yargılandı ve ölüm cezası 17 Eylül 1961’de Ä°mralı’da infaz olundu.
Cemal Gürsel
1915 yılında Kuleli Askerî Lisesi’ni bitirdi, Millî Mücadele’ye katıldı. 1929’da kurmay olmuÅŸtur. 1958’de K.K.K. oldu. 1960’da Savunma Bakanı’na yazdığı 12 maddelik bir mektup sebebiyle mecburi izinli sayılarak görevinden alındı. 27 Mayıs devriminden sonra da Millî Birlik Komitesi BaÅŸkanı oldu.
★
Suat Ürgüplü
Galatasaray Lisesi ve Ä°stanbul Hukuk Fakültesi mezunudur. Bir süre yargıçlık yapmış, sonra milletvekili seçilmiÅŸ, 1943’de Gümrük ve Tekel Bakanı olmuÅŸ, Bonn-Londra-Washington-Madrid’de büyükelçilik yapmış, 1961’de senatör ve aynı yıl senatoya baÅŸkan seçilmiÅŸtir.
Süleyman Demirel
27 Ekim 1965’te BaÅŸbakan oldu. Ä°TÃœ mezunu inÅŸaat yüksek mühendisidir. 1954’de Amerika’da ihtisas yapmış, 1955-1960 yılları arasında DSÄ° Genel Müdürlüğü’nde ve ODTÃœ öğretim üyeliÄŸinde bulunmuÅŸtur. 1964’de Adalet Partisi’ne girip bu partinin genel baÅŸkanlığına ve sonra BaÅŸbakan yardımcılığına sonra baÅŸbakanlığa getirilen Demirel, 12 Mart muhtırası üzerine istifa etmiÅŸtir.Nihat Erim:
1971 ve 1972 tarihleri arasında iki defa BaÅŸbakanlık yaptı. Galatasaray Lisesi’ni ve Ä°HF’yi bitiren Erim, 1942’de profesör oldu. 1945’te milletvekili seçildi, 1950’de siyasetten ayrıldı. 1961’de yeniden politikaya döndü. 12 Mart muhtırasından sonra kurulan iki partilerüstü kabineye baÅŸkanlık etti.
+
Ferit Melen:
Bursa Lisesi’ni ve Siyasal Bilgiler Fakültesi’ni bitirdi. Gelirler Genel Müdürlüğü yaptı. 1950’de CHP’den milletvekili seçildi. 1962’de koalisyon hükûmetinde Maliye Bakanı oldu. 1964’te senatör seçildi. 1967’de CHP’den ayrılarak MGP’nin kurucuları arasına katıldı. 5 Haziran 1972’den 7 Nisan 1973’e kadar BaÅŸbakan oldu.
Naim Talu:
KabataÅŸ Lisesi ve Ä°stanbul Ãœniversitesi Ä°ktisat Fakültesi mezunudur. ÇeÅŸitli memuriyetlerde bulunmuÅŸ, 1946’da Merkez Bankası’na girmiÅŸtir. 1967’de aynı bankanın genel müdürü sonra da yeni statüye göre baÅŸkanı olmuÅŸtur. Melen hükûmetinde de görevini korumuÅŸ, önce senatör olarak parlamentoya girmiÅŸtir. 12 Nisan 1973 tarihinde BaÅŸbakanlığa atanmıştır.
TÜRKOLOGLARIN GÖZÜYLE TÜRK DEVRİMİ
«Ben yüksek tahsilimi burada yaptım. Cumhuriyetin ilanında da Türkiye’de idim. O mutlu ve önemli günleri Türklerle beraber yaÅŸadım. Türklerin zafer ve istiklallerini kazandığı günlerin heyecanını bugün hâlâ duyuyorum. Bu sebeple, 50 yıl sonra yine burada bulunmak benim için ÅŸereftir. Cumhuriyet’in 50’inci yılında en büyük dileÄŸim, Türk milletinin her zaman olduÄŸu gibi bağımsız yaÅŸamasıdır.» Yugoslav Türkolog Prof. Dr. Hamit Hacibegiç, Ä°stanbul Ãœniversitesi Fen Fakültesi konferans salonunda yaptığı konuÅŸmada, Türkiye ve cumhuriyetin ellinci yılı hakkındaki duygularını böyle dile getirdi. Profesör, cumhuriyetin kuruluÅŸunun ellinci yıldönümü dolayısıyla düzenlenen I. Uluslararası Türkoloji Kongresi’nde Yugoslavya’yı temsil ediyordu. Türk Sanat Tarihi, Tarih ve Türkoloji bölümlerini kapsayan ve 5 gün süren kongreye Yugoslavya’dan baÅŸka pek çok yabancı ülkeden 200 delege katılmıştı. Kongreden önce kendisiyle konuÅŸtuÄŸumuz Polonyalı Prof. Dr. Wladimir Zayonçkovski, Atatürk’e olan hayranlığını şöyle açıkladı:
— Atatürk büyük ve kuvvetli bir liderdi. Memleketi için çok şeyler yaptı. Biz Polonyalıların bağımsızlığını istemiş, bu düşünceyi daima savunmuştur. Polonyalı olarak en büyük arzum, iki millet arasındaki dostane ilişkilerin devamıdır.
Türkistanlı profesör Baym Rıza Hayid’in duygularını ise o sırada yüzünden okumak mümkündü:
— Türkiye, Türk kültürünün ocağıdır. Bu yüzden bu kongrenin böyle önemli bir günde Ä°stanbul’da düzenlenmesi çok anlamlıdır. Türkler demokrasiye ve cumhuriyete aşık bir millettir. Ä°nÅŸallah cumhuriyetin 100. yılını da kutlarsınız.
★
Avrupa’nın en ünlü Türkologlarından biri Prof. Annemarie v Gabain, 1929 yılında Türkiye’ye gelmiÅŸ ve Atatürk’ün huzuruna da çıkmıştı. Kendisi ÅŸu beyanatı vermiÅŸtir:
— 1929’dan sonra Türkiye’ye geldiÄŸim zaman büyük geliÅŸmeyi gördüm ve çok etkilendim. Özellikle kadınlar Atatürk sayesinde toplumda layık oldukları yeri almışlardır. Atatürk’ün davetlisi olarak Ankara’ya gelmiÅŸtim. Atatürk beni son derece etkiledi. Bugün cumhuriyetin 50. yulında hâlâ Atatürk’ün ruhunun yaÅŸadığını görmekten büyük memnunluk duyuyorum.
 Kaynak: 1973, Hayat Dergisi
