Figür 1: ŞAMMAR KABİLESİNDEN ARAP
Şammar kabilesinden Arap’ın giysisi mor ve yeşil ipekliden uzun bir entariyle siyah maşlahtan oluşur. Maşlahın kollarının içinden entarinin açık kol uçları görülür. Üzerinde geniş sarı bantlar ve saçaklar bulunan koyu kırmızı, pütürlü ve kalın ipekliden bir kefiyeyi başına giyer. Kefiyenin üstüne siyah deve tüyünden örülmüş halka şeklinde bir agel konulur. Siyah deri kemeri, omuzdan geçen esnek deriden, kızıl sarıya boyanmış bir kayışla tutturulan kıvrık bir kılıç, yuvarlak kabzaları gümüş olan iki tabanca, bir fişeklik ve kesici kısmı kıvrık bir küçük hançer ile süslenir. Savunma silahı olarak da sert deriden yuvarlak bir kalkanı vardır. Kalkanın üstü sarı renkte bir lak ile kalın bir şekilde sıvanmış ve altı parlak bakır çiviyle süslenmiştir. Bu çivilerin başları ters dönmüş petunya çiçeğ gibidir. Kalkanın kenarından başlayarak iki sıra halinde üçer üçer dizilirler, en üstteki iki tanesi kalkanın merkezini biraz geçer. Şammar kabilesinden Arap, ayağına ucu kıvrık kırmızı marokenden pabuç giyer.
Figür 2: ZÜBEYD KABİLESİNDEN ARAP
Zübeyd kabilesinden Arap, uzun gömleğinin üstüne parlak renkli bir kumaştan dikilmiş, kol uçları açık ve elleri örten bir cübbe giyer. Cübbenin kolları ellerden birkaç santimetre daha uzundur. Silindirik gümüş plakaların süslediği bir omuz kayışına tabancalarını bağlamıştır. Kuşağı kırmızı marokenden fişekliğinin altında gizli kalmıştır. Bir çakmak taşı kesesi ve bir soylunun arması gibi işlenmiş, yeşil kılıfının içinde yeşim saplı küçük bir hançer kuşağına sokulmuştur. Elinde yine yeşim taşından sanatkârane bir biçimde işlenmiş ağır bir gürz topuzu tutar. Başına beyaz bir agel ile kafasının üstünde tutturulmuş sarı ince çizgileri ve saçakları olan koyu kırmızı ipekliden bir kefiye giyer. Ayakkabı olarak beyaz deri kayışlarla ayağına ve bacağına bağlanan kalın bir tabandan ibaret müdayileri vardır.
★
Figür 3: BAĞDATLI MÜSLÜMAN HANIM
Bağdat’daki dairesinin ustaca karmaşık hale getirilmiş, tavan ve duvarların vernikli ahşap kaplamaları arasına serpiştirilmiş yüzlerce kesilmiş küçük ayna parçasının göz kırpıp durduğu iç dekorasyonuyla Müslüman hanımın giysisi mükemmel bir uyum içindedir. Giysinin ana parçası, yeşil ipekliden nakışların altında fon renginin kaybolduğu beyaz satenden görkemli bir entaridir. İnce bir yaprak ve birbirine girmiş çiçeklerin oluşturduğu desen ağı nerede başlayıp nerede bittiği anlaşılamayan tek bir motif olarak parlak kumaşı kaplar, birbiri üzerine sıkışmış ince kıvrımların mat tonları arasında pırıl pırıl parlar. İçinden çıkılmaz bu desen karmaşası içinde göz, birbirinin aynısı olan iki ayrıntıya asla rastlamaz. Entarinin hafif yuvarlak korsaj açıklığından görülen muslin gömleğin üstündeki göğsü süsleyen dantel ve pililer halka şeklindeki yakadan başlayıp gömleğin bütün yüzeyine kapladıktan sonra boyna kadar uzanır.
Devasa bir böceğin kanatlarına benzeyen çeşitli renklere boyanmış yarı şeffaf muslinden iki örtü, Bağdatlı hanımın evinin odalarını kaplayan saz hasırların üzerine kadar iner. Bunlar entarinin kollarından çıkan gömleğin kol uçlarıdır. Kınkanatlı böceklerin dış kanadı gibi garip bir şekilde kesilmişlerdir. Kafes şeklinde işlenmiş nakış bantları, yuvarlak yakanın üzerinde birbiri üzerine konmuş göğüs dantellerinde, pililerde, kolların büzgülü kenarları boyunca her yerde dolu nakış bantlarını çerçeveler. Bu süsler tam bir peri ve cin işidir. En usta işçi kızın iğnesi bile bu örümcek ağı gibi labirentlerin içinde yolunu bulamaz.
Kaynak: 1873, Elbise-i Osmaniyye | Osman Hamdi Bey ve Marie de Launay
