Figür 1 : Kudüs yöresinden fellah
Kudüs’ün kırsal alanı olan Ken’an toprakları, bazı Hıristiyan şairlerin gözleriyle görüp keşfettikleri gibi, işlediği cinayetlerin bir cezası olarak sonsuza kadar verimsiz kalmakla cezalandırıldığı için bereketli ve verimli topraklar yoktur. Kudüs ve yöresinden, eski çağlarda olduğu gibi, ulusların tahıl ambarı diye söz etmek doğal olarak yanlış olacaktır. Ancak Gethsömani bahçelerinin dışındaki diğer zeytin bahçeleri de büyük bir ticarete konu teşkil etmekte ve bu yöre sakinleri bu ağaçlardan elde edilen tomruklardan bir yığın ticari ürün üretmektedirler. Ürdün ve Belka vadilerinden ve genelde de Suriye’den daha fakir olan Kudüs yöresinde yine de çok sayıda meyve ağacı vardır ve büyük miktarlarda sebze üretilir.
★
Kudüs yöresi fellahın giysileri de ektiği toprağa benzer, bir zenginlik simgesi olmaktan uzaktır. Elbiseleri gösterişli değildir. Öte yandan bu giysilerin bir sefalet göstergesi olmadığım da söylemeliyiz. Giysi esas olarak, kırmızı makosen pabuçlar giymiş ayaklara kadar uzanan, beyaz, kaim ve yumuşak bir pamuklu gömlekten oluşur. Bu gömlek, kumaş üreticisinin gömlek kumaşının ucundaki saçaklardan ürettiği, uzun örgü kordonlar yardımıyla göğüs üzerinde kapatılır, bu kordonlar gömlek kumaşının birer uzantısıdır ve uçlarında beyaz püsküller vardır. Kenarlarına beyaz pamukludan desenler işlenen siyah deri bir kuşak bulunur.
Bu gömleğin üzerine, üstünde birbirini izleyen beyaz ve siyah geniş bantlar olan ince örgü bir maşlah giyer. Başlığı ise bol püskül’lü, beyaz muslinden bir sanfcla çevrilmiş, tepesi yuvarlak bir festir. Sarık, güneşin yakıcı ışınlarından gözleri korumak için alrnn altma kadar sarılmıştır.
Figür 2 : Kudüs yöresinden Müslüman kadın
Kudüslü Arap hanımı evinde, iki yandan boylu boyunca yırtmaçlı, çok geniş, mavi ipekliden bir gömlekten başka bir şey giymez. Bu gömlek, göğüslerin altında, koyu kırmızı püsküller, bunların takıldığı gümüş halkalar ve renkli ipliklerden oluşan uzun saçakları olan mora çalan kırmızı renkte bir kuşakla tutturulur. Başm geçtiği boşluk dışında başka bir açıldığı olmayan bu gömlek, daha doğrusu bu geniş örtü böylelikle kalçaların üstünde sabitlenmiş olur. Hanım giysisinin çok geniş kolları içinde çıplak kollarını kolaylıkla hareket ettirebilir, salonlarının yumuşak hasırlan veya mozaik döşemeleri üzerinde yürürken gömleğinin etekleri, Batı saraylanndaki tören giysilerinin kuyrukları gibi yerleri süpürür.
★
İğne işi beyaz ipekli nakışlardan oluşan süsler, gömleğin kenarlarına belirli aralıklarla dikilmiştir. Boynunda gümüş bir kolye asılıdır, kolyenin ortasında, sanatkârca bir araya getirilmiş meşe yaprakları şeklinde telkâri bir plaka bulunur. Bu plakaya altı tane uzun, beş tane kısa gümüş zincir bağlanmıştır ve bu zincirler kuşağın üstüne kadar iner, bu on bir zincirin ucuna büyük fındık altınları bağlanmıştır.
★
Kudüslü Arap hanımının çıplak bacakları ve kollarının her birine ikişer bilezik takılır, bileziklerden biri gümüşten yapılmıştır, ağır ve kalındır, diğeri ise gümüş telli camdan yapılmıştır ve güzel, turkuvaz mavisi bir rengi vardır. Bunlar en ufak bir harekette birbirine çarpar ve çın çm ses çıkarırlar. Başlıkları koyu kırmızı iki ipekli kumaştan oluşur, birincisi yalnızca siyah saçların üzerine konur, omuzlara kadar düşer ve uçlarında yine koyu kırmızı ince ipliklerden oluşan püsküller vardır, İkincisi takke gibidir ve almn üst bölümüne yerleştirilir. Bu takke, geniş bir süs şeridi olacak biçimde dikilmiş, dört sıra küçük gümüş para dizisiyle süslenir.
Fellah karısının giysisi, kocasına göre daha süslüdür. Başına giydiği hotoz, yüksekliği fazla olmayan bir çeşit silindirdir ve alt bölümünün iki kenarı, sanatkârca yapılmış ve uçları aşağı doğru bakan iki küçük boynuz gibidir. Silindir kartondan yapılmıştır, üstüne, sarı çizgileri olan kırmızı ipekli bir kumaş kaplanır. Fellah kadını, hotozunun üstüne iki sıra halinde, bütün ülkelerin ve bütün dönemlerin giymiş paralarından oluşan kordonu gururla takıp sergilemezse mutlu olmaz. Bu paralar arasında, Fenike, eski Yunan ve Roma madalyonları, çeyrek Mecidiye’ler, Rusya, Avusturya ve Prusya’nın üzeri kartal resimli paraları, haçlı Yunan paraları, Kraliçe Victoria resimli ve Fransız cumhuriyetini simgeleyen resimlerin bulunduğu paralarla karışır. Kudüs yöresi Fellah kadını bu süsünden çok mutlu olmalı ki, başının ve yüzünün etrafında dengelenen uzun gümüş iğneleri bu başlığına batırır ve bu iğnelere geçirilen zincirlerin ucundaki diğer paralar da yanaklarının üstüne kadar iner. Boynuna asılı bir plakaya bağlı diğer on kadar zincir de, uçlarında ki paralarla kuşağının altına kadar sarkar.
Bunun dışında sağ kolu, bir gümüş ve bir de gümüş telli camdan yapılmış iki bilezikle süslenmiştir, bu son iki bilezikten biri beyaz, diğeri turkuvaz mavisidir. Daha az önem verilen sol kola ise, yalnızca gümüş bir bilezikle bir yeşil cam bilezik takılır.
Kaynak: 2014, Toplumsal Tarih Dergisi
