Ulah ve Sırpların karışımı olan bir toplum, Yanyalı Ulah isminde anılan halkı oluşturur. Ulahlar, bu ve komşu vilayetlerin çeşitli yörelerinde bulunurlar. Bu yöre Ulahlarının ırk, dil ve gelenek olarak Romanya Ulahlarıyla bazı uzak bağlantıları vardır. Bilindiği gibi Polonya dilindeki bir sözcük olan ve voloh gibi telaffuz edilen Vloch kelimesinin sözlük anlamı, İtalyan ve Romalı demektir. Litvanyalılar da Romalıları Valakas, İtalya’yı da Walaku-ziame sözcüğüyle tanımlarlar. Bu karışık topluluğa Türkler, Bulgarlar ve Arnavutlar tarafından verilen Ulah veya Valak ismi de, birçok diğer örnekten de çıkarılabileceği gibi Romalılaşmış bir halkı simgeler, zaten kendileri de kendilerine Rumanî demektedirler.
Yanya vilayetinin Ulah kadınları, başörtüsü olarak değişik ve parlak renkli, ipek pomponlarla süslenmiş bir örtüyü başlarına koyar. Bu başörtüsünün üzerine mücevherli iğneler batırırlar. Bu iğnelerden bazıları çengelli iğne şeklindedir ve diğerleri bir zincir oluşturacak biçimde yüzün ve başın iki yanına asılır.
★
Küçük, düz bir boyunlukla süslenmiş zarif bir yakalığı olan bir gömlek giyerler. Bu yakalık bütünüyle Doğu’ya özgü, oya ya da bibil denilen bir nakışla süslenir, bu süsleme parmak ucundaki uzun bir tığ yardımıyla, başka bir alet kullanmaksızın ve bir modele bakmaksızın üretilir.
★
Göğüs bölümü V şeklinde oyulmuş çuhadan bir entari, göğsün üstündeki gömleğin görülmesine izin verir. V şeklindeki oyuğun ortasına bir çengelli iğne asılır. Böcek kabuğu gibi kabarık, geniş plakalarıyla ağır bir gümüş kemer, köşeleri işlemeli eteklik denilen uzun bir önlüğü bele bağlar. Ulah kadınları saltalarının yırtmaçlı kol uçlarını, giysilerinin astarlarının çizgili ipekli kumaş olduğunu göstermek için ters çevirirler ve bunun da üstüne tüm dikişleri şeritlerle süslenmiş, kolsuz, sıcak tutan, siyah bir kebe giyerler. Uzun yün çoraplar ve kalçaklar (tozluk) bacaklarını korur, ayaklarında ise cilalı pabuçlar mevcuttur.
FİGÜR 2: Prevezeli Hıristiyan Kadın
Preveze’nin Hıristiyan kadınları başlarına yemeni denilen, üstünde büyük çiçek resimleri olan bir mendil bağlarlar. Bu yemeninin uçlarını çenelerinin altından bağlayarak, boyunlarını denizden gelen esintinin serinliğinden korumuş olurlar. Taftadan yapılan fistanlarının kıvrılabilen kolları da ellerini korur. Çuhadan bir yelek göğüslerini sıcak tutar, altın yaldızlı geniş kıvrımlarla süslü bir cepken, yararlılık ilkesiyle dikilmiş bu giysiye hoş görünümünü kazandıran bir öğe olur. Bütünüyle şeritlerle süslenmiş bir cübbe, bütün mal varlığı bir veya birkaç kayıktan ibaret olan bu küçük balıkçılık işiyle rahatça geçinen bir balıkçının karısı veya kızının, yani küçük bir kentsoylu kadının rahat giysisinini tamamlar. Gümüş küpe ve yüzükler Preveze kadınlarının tek takılarıdır. Ayaklarına pabuç giyerler. Giysileri bütünüyle 350 franga mâl olur.
FİGÜR 3: Tırhala Yöresinden Köylü Kadınlar
Figürde de görüldüğü gibi Tesalyalı köylü kadınlar, gönüllü olarak rahatlık öğelerini reddetmeseler bile, süsleme lüksüne meyillidirler. İlk önce alına doğru eğik ve kaşların yarısını örten kellepuşlardan söz etmek gerekir. Bu başlığın madeni paralardan oluşan parıltılı süslemesi yüzün bütün çevresini sarar. Göğüslerin üzerine bol sayıda gümüş zincir asılır, rengârenk saçaklı kumaş parçaları bulmasını sağlayacak kadar çok madeni para takılır. Belde devasa ve ağır tokaları olan bir gümüş kemer, nakışlı kanavadan etekliğin bele tutturulmasını sağlar. Giysinin bütünü ince bir kuyumculuk zevkini yansıtır.
Gerçekten de halı yününden kendi elleriyle ürettikleri yarısı kırmızı yarısı beyaz bir gömleğin dışında giysinin bütünü, garip desenlerin parıltısıyla püskül ve tiftiklenmiş kumaşların süslü alaca bulacalığı içindedir.
★
Ev ekonomisi bu giysi için onay verir, çünkü onlar olabildiğince sade ve aynı zamanda sıcak tutacak şekilde giyinirler. Diğer taraftan bütün bu giysi madeni paralar, takılar, elbise ve ayakkabılar dâhil 350 franktan fazlaya mâl olmaz. Ancak bu bedelin en azından dörte üçü, onların üzerinde sergiledikleri paraların kendi değeridir.
Kaynak: Elbise-i Osmaniyye | Sabancı Üniv.
